سئوالات کلیدی
در گام نخست باید بدانیم ربا چیست ؟ اجزای ربا و فعالیت های بدون ربا چیست ؟
در گام دوم بررسی میکنیم که آیا در عملیات بانکی بدون ربا ما دچار خلا قانونی هستیم ؟ قانونهای موجود آیا نواقصی دارند ؟
در گام سوم به این میپردازیم که آنچه در عمل توسط نظام بانکی پیاده میشود چه فاصله شگرفی با همین قانون موجود دارد و بانکها چگونه همین قانون موجود را در عمل از کار میاندازند ؟
و در گام آخر برای حذف ربا از سیستم بانکی راهکار اجرایی برآمده از کارهای کارشناسی علمی و به روز و متناسب با شرایط موجود ارائه میشود که برای اجرای بانکداری بدون ربا و یا اجرای قانون مذکور و ریشه کنی ربا از اقتصاد ایران، نظام مالی به چه صورت باید اجرا شود. در این راستا مدلی طراحی شده است که مورد راستی آزمایی قرار گرفته است و مجموعه این مباحث در کتابی با عنوان "به سوی حذف ربا از نظام بانکی" ضمن ارایه تحلیل، نشان داده شده است.
اقتصاد دنیای غرب مجبور به حذف و کاهش نرخ بهره شده است
وقتی به تاریخ تحولات اقتصادی دنیا در خصوص نگاه به نظام بانکی و نرخ بهره نگاه میکنیم سیری در آنچه در غرب اتفاق افتاده است میبینیم که کشورهای غربی را علی رغم آنکه اعتقادی به ربا ندارند، آنها را بخاطر مباحث علمی به سمت کاهش سود و تقبیح گرایش بانکها به نرخهای بالای سود کشانده است. در سال 1929 و 1930 بزرگترین بحران اقتصادی دنیا در آمریکا رخ داد که به سایر کشور های غرب نیز وارد شد. و در این شرایط نرخ بیکاری به 25 درصد رسید و تاثیر منفی زیادی بر اقتصاد این کشور ها داشت. این بحران سرمنشا بسیاری از بررسیها و دغدغه های اندیشمندان جهت یافتن علل آن شد.
در این مقطع بود که آقای کینز پس از بررسی های انجام شده بصورت علمی و در قالب کتابی مفصل نشان می دهد یکی از مهمترین عوامل این بحران قرارداد با نرخ ثابت بهره که در دین اسلام از آن به عنوان ربا یاد میشود ، اتفاق افتاده است . آنها پس از آن شروع به یک سری تغییراتی کردند.
پس از سقوط آزاد اخیر سال 2008 اقتصاد دنیا نیز کشورهای غر بی سودهای بانکی خود را از 2 تا 5 در صد به زیر یک درصد کاهش داده اند .در نظام مالی یا بانکی کشورهای غربی نیز هر کشوری که سود بانکی پایین تر است مشکلات اقتصادی نیز کمتر است و در این کشور ها عمدتا تامین منابع از طریق ارایه خدمات بانکی انجام می شود.
معوقات 60 هزار میلیارد تومانی نتیجه وجود ربا در نظام بانکی کشور است
در چنین شرایطی در نظام اسلامی ما ، هر روز بدلایلی غیر علمی مثل افزایش نقدینگی و تورم ، سود بانکی را افزایش میدهند و سودهای 20 تا 30 درصدی مصوب میکنند و در عمل توسط بانکهای خصوصی اتفاقات ناگوارتری میافتد.
چنین روندی باعث شده تا تولید دچار آسیب جدی شود و معوقات بانکی کشور به نزدیک 60 هزار میلیارد تومان برسد . اثرات اقتصادی ربا در جامعه و آثار آن بر جامعه بسیار ویرانگر است و یکی از عوامل موثر در رشد معوقات بانک ها به دلیل ربوی بودن نظام بانکی است، جدایی بازار پول و کالا، بروز بحرانهای اقتصادی، رشد اقتصادی منفی و بیکاری بالا از عوامل اصلی دیگر عملکرد بانک ها و ربوی بودن آن است.
حذف ربا از سیستم بانکی شاه کلید اقتصاد مقاومتی و تحولات اقتصادی کشور است
عدم عزم ملی برای اصلاح سیستم بانکی ، اقتصاد کشور را تهدید میکند . بنده در زمان دولت قبل هم گفتم شروع طرحهای تحول اقتصادی و فوری ترین و مهمترین اقدام اقتصادی نظام و دولت بایستی اصلاح نظام بانکی کشور باشد . در حالیکه حجم هدفمندی یارانه ها امثال بالغ بر 40 هزار میلیارد تومان تصویب شده تنها در سال گذشته بانکها نزدیک به 500 هزار میلیارد تومان تسهیلات داده اند و مانده تسهیلات سال قبل چنین عدد بزرگی بوده یعنی بیش از ده برابر آنچه امروز در هدفمندی یارانه ها ، که ذهن همه را مشغول کرده است . توصیه کارشناسی بنده به دولت فعلی نیز این است که شاه کلید حل مشکلات تولید ، اقتصاد و اقتصاد مقاومتی تحول نظام بانکی است .
حرمت ربا در تمام ادیان الهی
در ابتدا میخواهیم راجع به ربا و حرمت و اهمیت ربا در منابع دینی خود صحبت کنیم . ربا اضافه ای است که بر اصل وام دریافتی در مدت زمان معین پرداخت می شود. ربا هر گونه وام "قرضی" است که با "شرط مازاد" همراه است. وجود شرط مازاد بر تعلق گرفتن ربا بسیار اهمیت دارد چون بعدها در توضیح آنچه در عمل توسط سیستم بانکی تفسیر و اتفاق میافتد بسیار کلیدی است . بنابراین، افراد در شرایط وجود ربا، در صورت دریافت وام بایست اصل وام به اضافه بهره(ربا) مشخصی را بازپرداخت نمایند.
حرمت ربا به اندازه ای است که خداوند متعال درآیات متعددی از قرآن کریم امر به حرمت ربا نموده و حتی از آن با عنوان بسیار تکان دهنده جنگ با خدا و رسول نام برده است. ربا نه تنها در دین مبین اسلام بلکه در تمام ادیان الهی تحریم شده است.
موضوع ربا در اسلام و ادیان الهی مورد نکوهش قرار گرفته است که مصداق هایی از قرآن و روایات اشاره میشود. در شش جای قرآن کریم به طور مستقیم و به طور صریح و با لحن شدید ربا تحریم شده است. آیاتی که مستقیم نام ربا ذکر شده از این قرار است:
بقره-آیه279-278:
ای کسانی که ایمان آوردهاید از خدا بترسید و ربا مگیرید اگر براستی اهل ایمانید. پس اگر ترک ربا نکردید آگاه باشید به جنگ با خدا و رسول او برخاسته اید.
بقره-آیه276:
خداوند ربا را نابود گرداند و صدقات را فزونی بخشد.
روم آیه 39:
مالی که به ربا می دهید ممکن است زیاد گردد اما در پیشگاه خداوند هرگز چیزی افزوده نمی شود و ...
آل عمران آیه 130:
ای کسانیکه ایمان آوردید ربا مخورید که دائم سود بر سرمایه افزایید تا چند برابر شود و از خدا بترسید باشد که رستگار شوید.
بقره-آیه275:
آن کسانی که ربا خوارند برنخیزند جز بمانند آن که بوسوسه و فریب شیطان مخبط و دیوانه شده و آنان بدین سبب در این عمل زشت اند که گویند هیچ فرقی میان معامله تجارت و ربا نیست و حال آنکه خداوند تجارت را حلال کرده و ربا را حرام کرده است.
نساء آیه 61:
وهم بدین جهت که ربا می گرفتند در صورتی که از رباخوردن نهی شده بودند و هم از آن رو که اموال مردم را به باطل می خوردند و ما برای کافران عذابی دردناک مهیا ساخته ایم.
ربا در روایات
- رسول خدا (ص): در آخرالزمان همه مردم گرفتار ربا می شوند و لا اقل غبار ربا به آنها می رسد.
- حضرت علی (ع) می فرماید: « پیامبر (ص) به من فرمودند ای علی همانا مردم با اموالشان دچار فتنه و آزمایش میشوند ...، حرام خدا را با شبهات دروغین، هوس های غفلت زا، حلال می کنند ، شراب را به بهانه اینکه آب انگور است و رشوه را که هدیه است و ربا را که نوعی معامله است حلال می شمارند.»
- رسول خدا (ص) فرمودند: روز قیامت رباخوار دیوانه و شکم گنده محشور مى شود، بطوریکه پاهاى خود را یکى یکى به زمین می کشد.
- امام علی(ع) می فرماید: ربا در امت اسلامی مخفی تر از حرکت مورچه در صفا است.
- امام صادق(ع) عرضه داشتم : فدایت شوم مردم چنین مى پندارند که دادن بهره پول براى کسى که مضطر است نیز حرام است، آیا این صحیح است؟ فرمود: بله، براى اینکه مگرغنى و یا فقیرى سراغ دارى که بدون احتیاج و اضطرار چیزى را بخرد؟ اى عمر! خداىتعالى بیع را حلال و ربا را حرام فرموده، پس تو تنها مى توانى سود کسب را بگیرى ونمى توانى ربا بگیرى، پرسیدم ربا چیست؟ فرمود: چند درهم بدهى و دو برابر آنرا بگیرى و یا گندمى بدهى و دو برابر از همان جنس بگیر.
- امام على (ع) روایت است که فرمود: رسول خدا(ص) در کار رباخوارى پنج نفر را لعنت کرد یکى خورنده آن و دوم خوراننده اش سوم و چهارم دو شاهد و پنجم نویسنده اش را